Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Andrzej Gliniecki Sędziowie NSA Barbara Adamiak (spr.) del WSA Marek Wroczyński Protokolant asystent sędziego Anna Górska po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2015r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej L. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 maja 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 2049/12 w sprawie ze skargi L. K. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia […] czerwca 2012 r. nr […] w przedmiocie odmowy udostępnienia danych osobowych I. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję i decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia […] maja 2012 r. symbol […]. II. Zasądza od Ministra Spraw Wewnętrznych na rzecz L. K. kwotę 480 zł (czterysta osiemdziesiąt zł) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 27 maja 2013 r. sygn. akt IV SA/Wa 2049/12, po rozpoznaniu sprawy ze skargi L. K. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z […] czerwca 2012 r. nr […] w przedmiocie odmowy udostępnienia danych adresowych, oddalił skargę.

Wyrok zapadł w następującym stanie sprawy.

L. K. wnioskiem z 29 grudnia 2011 r. zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych o udostępnienie ze zbioru PESEL danych adresowych w postaci adresu zameldowania na pobyt stały A. K.. Wniosek uzasadniał potrzebą uzyskania danych adresowych A. K., która jest stroną pozwaną w Sądzie Metropolitarnym w Katowicach.

Decyzją z […] czerwca 2012 r. Minister Spraw Wewnętrznych odmówił udostępnienia żądanych danych uznając, że L. K. nie legitymuje się interesem prawnym, o którym mowa w art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.). Organ odwołał się do rozdzielności jurysdykcji sądów kościelnych i świeckich i podniósł, że sąd metropolitarny nie jest sądem powszechnym – instytucją państwa, lecz sądem kościelnym – instytucją społeczności wyznaniowej. Sądy metropolitarne w odniesieniu do osób świeckich rozstrzygają w sprawach małżeństwa kanonicznego, w tym orzekają o ważności takiego małżeństwa. Zgodnie z postanowieniami art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską podpisanym w Warszawie w dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) orzekanie w sprawach małżeństwa kanonicznego należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej. Zagadnienia małżeństwa kanonicznego normują przepisy prawa kanonicznego, które obowiązuje wyłącznie w Kościele katolickim, a jego adresatami są osoby przynależące do społeczności wyznaniowej.

Organ przyjął natomiast, że L. K. posiada interes faktyczny w pozyskaniu danych ze zbioru PESEL i rozpoznał jego wniosek w trybie art. 44h ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Zgodnie z tym przepisem, dane ze zbioru PESEL mogą być udostępniane osobom i podmiotom, jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osoby, których dane dotyczą. Minister Spraw Wewnętrznych zwrócił się do A. K. o wyrażenie zgody na udostępnienie jej danych, jednak do dnia wydania decyzji nie uzyskał zgody osoby wnioskowanej. W ocenie organu jest to równoznaczne z niespełnieniem przesłanki legalności udostępnienia danych określonej w powyższym przepisie.

Na skutek wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z […] czerwca 2012 r. utrzymał w mocy stanowisko wyrażone w decyzji z […] maja 2012 r. i stwierdził brak podstaw prawnych do udostępnienia L. K. danych adresowych A. K..

Skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z […] czerwca 2012 r. wywiódł L. K.

Skarżący stoi na stanowisku, że posiada interes prawny w udostępnieniu danych A. K. i udostępnienie danych powinno nastąpić z mocy prawa. W konsekwencji L. K. wniósł o uchylenie lub zmianę zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji i wniósł o jej oddalenie.

Rozpoznając sprawę Sąd wskazał, że podstawą prawną wydania zaskarżonej decyzji był art. 44h ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.).

Zgodnie z jego treścią dane, o których mowa w ust. 1, są udostępniane:

– osobom i jednostkom organizacyjnym – jeżeli wykażą w tym interes prawny;

– jednostkom organizacyjnym – jeżeli po ich wykorzystaniu w celach badawczych, statystycznych lub badania opinii publicznej dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli na ustalenie tożsamości osób, których dane dotyczą;

– innym osobom i podmiotom – jeżeli uwiarygodnią one interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą.

W myśl ust. 1 tego przepisu, dane ze zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych udostępnia się, o ile są one niezbędne do realizacji ich ustawowych zadań, następującym podmiotom: (…).

Przesłanką udostępnienia danych osobowych, o której mowa w art. 44h ust. 2 pkt 1 ww. ustawy jest wykazanie interesu prawnego, co pozwala uznać, że niezbędne jest przedłożenie przez wnioskodawcę dowodów świadczących o istnieniu interesu prawnego w domaganiu się udostępnienia danych osobowych.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 lutego 2011 r. sygn. akt II OSK 180/10 stwierdził, że wykazanie interesu prawnego w żądaniu uzyskania danych osobowych ma polegać na wskazaniu okoliczności, które w świetle przepisów prawa materialnego kreują ten interes prawny, a nie na wskazaniu wprost przepisu (publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych). W sytuacji, gdy dany podmiot nie może realizować swoich uprawnień bez udziału osoby, której dane służyłyby jej odnalezieniu, można mówić o istnieniu okoliczności świadczących o istnieniu interesu prawnego (por. wyrok NSA z 5 lutego 2009 r. sygn. akt II OSK 95/08, publ. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych). Sąd przyjął stanowisko, że interes prawny może być wywodzony również ze stosunków cywilnoprawnych.

Żądanie udostępnienia danych ze zbiorów meldunkowych zostało uzasadnione przez skarżącego posiadaniem interesu prawnego w uzyskania danych adresowych A. K., gdyż jest ona stroną pozwaną w Sądzie Metropolitarnym w Katowicach.

Warunkiem udostępnienia danych ze zbiorów meldunkowych na podstawie art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy o ewidencji ludności jest legitymowanie się przez wnioskodawcę interesem prawnym, który winien mieć swoje oparcie w konkretnej normie prawa materialnego. Organ zasadnie uznał, że skarżący nie wykazał istnienia takiego interesu prawnego.

Artykuł 25 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy. Z kolei art. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) stanowi, że Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są – każde w swej dziedzinie – niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.

Artykuł 10 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały. Natomiast wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe – art. 175 ust. 1 Konstytucji.

Sąd Metropolitarny w Katowicach nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej i nie jest organem władzy sądowniczej. Jest natomiast, jak zasadnie wskazał organ, sądem kościelnym, a zatem instytucją społeczności wyznaniowej. Sądy kościelne i sądy powszechne (świeckie) charakteryzuje rozdzielność jurysdykcji, w pierwszych orzeka się w oparciu o prawo kanoniczne, w drugich na podstawie powszechnie obowiązującego prawa polskiego.

Tym samym, prowadząc postępowanie przed Sądem Metropolitarnym w Katowicach, skarżący nie może wykazać się interesem prawnym w żądaniu uzyskania danych osobowych opartym na konkretnej powszechnie obowiązującej normie prawnej.

Wobec powyższego organ zasadnie uznał, że skarżący może żądać udostępnienia danych osobowych z uwagi na posiadanie interesu faktycznego w otrzymaniu tych danych, tj. w oparciu o art. 44h ust. 2 pkt 3 ustawy o ewidencji. Jednakże z przepisu tego wynika, że obok przesłanki posiadania uwiarygodnionego interesu faktycznego w otrzymaniu danych musi być spełniona jednocześnie druga przesłanka w postaci zgody na udostępnienie danych osoby, której te dane dotyczą. W toku postępowania administracyjnego organ nie uzyskał takiej zgody A. K., co wyklucza udostępnienie jej danych adresowych w oparciu o art. 44h ust. 2 pkt 3 ww. ustawy.

Z tych wszystkich względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, oddalił skargę.

L. K. wniósł od wyroku skargę kasacyjną. Skargę kasacyjną oparł na zarzucie naruszenia dyspozycji art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) przez bezpodstawne przyjęcie, że L. K. nie legitymuje się interesem prawnym, o którym mowa w art. 44h ust. 2 pkt 1 cyt. ustawy, w związku z czym, nie może uzyskać danych adresowych A. K., w trybie przewidzianym w tym przepisie.

Na podstawie art. 176 w związku z art. 188 i art. 185 § 1 powołanej ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wnosił o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku i rozpoznanie skargi,

względnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie,

3) zasadzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Minister Spraw Wewnętrznych wnosił o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Skarga kasacyjna została oparta na usprawiedliwionej podstawie. Zarzut naruszenia art. 44h ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) jest zasadny. Artykuł 44h ust. 2 ustaw o ewidencji ludności stanowi, że dane ze zbioru PESEL są udostępniane osobom i jednostkom organizacyjnym – jeżeli wykażą w tym interes prawny. Jednostka ma interes prawny jeżeli na podstawie obowiązujących przepisów prawa ubiega się o konkretyzację uprawnienia lub wobec jednostki organ władzy publicznej podejmuje władczą ingerencję ograniczając uprawnienia lub je cofając oraz przez nałożenie obowiązku. Takie wąskie ujęcie interesu prawnego odnosi się do władczej ingerencji w sformalizowanym postępowaniu administracyjnym w celu autorytatywnej konkretyzacji normy materialnego prawa głównie administracyjnego z uwzględnieniem regulacji materialnego prawa cywilnego w razie gdy pozostaje w związku z materialnym prawem administracyjnym.

Wąskie ujęcie interesu prawnego nie wyczerpuje zakresowo tej wartości prawnej, a wymaga ujęcia szerszego obejmującego możliwość prawną podjęcia obrony na szeroko pojętej drodze prawa. Droga ochrony prawa jednostki nie zamyka się w strukturach władzy publicznej obowiązujących w polskim systemie prawa czy organach Unii Europejskiej. Prawo do ochrony prawnej może być przyznane i przed organami, które nie należą do władzy publicznej w polskim systemie ustrojowym czy organach Unii Europejskiej ale też i przed organami innych państw. Nie jest zatem dopuszczalne ograniczenie wyprowadzenia interesu prawnego wyłącznie z przepisów prawa regulujących podstawy prawne działania władzy publicznej w polskim systemie ustrojowym.

Brak takiego przedmiotowego ograniczenia ma pełne oparcie w regulacji Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródeł prawa. Według art. 87 ust. 1 Konstytucji „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia”. Źródłem powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są umowy międzynarodowe.

W dniu 28 lipca 1993 r. został podpisany KONKORDAT między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, ratyfikowany przez Prezydenta RP w dniu 28 lutego 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318). Umowa międzynarodowa wchodzi w skład polskiego sytemu prawnego. Zgodnie z art. 25 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej „Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowy międzynarodowe zawarte ze Stolicą Apostolską i ustawy”. Przepisy ratyfikowanego KONKORDATU stały się częścią porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z artykułem 10 ust. 3 KONKORDATU: „Orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym, należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej”. Możliwość prawna podjęcia obrony przed władzą kościelną w sprawach małżeństwa kanonicznego jest podstawą przyznania interesu prawnego. Jeżeli prawo powszechnie obowiązujące (KONKORDAT) daje podstawy do obrony przed władzą kościelną w sprawach małżeńskich wypełnia to przesłankę interesu prawnego mającego w tym prawie oparcie. To, że w zakresie przedmiotowym przyjęta jest kompetencja władzy kościelnej nie pozbawia waloru interesu prawnego. Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 2 grudnia 2009 r. sygn. akt U 10/07, OTK-A 2009, nr 11, poz. 163) wskazał, że „Trafnie podnosi się w doktrynie, że skoro regulacji instytucjonalnej pozycji kościołów i związków wyznaniowych, zamieszczonej w art. 25 Konstytucji, nadano postać zasady ustrojowej, to interpretacja wszystkich innych postanowień konstytucyjnych musi być prowadzona w sposób »przyjazny« tym zasadom, a więc w sposób zapewniający im maksymalną możliwość realizacji”. Odnieść to należy do możliwości podejmowania ochrony prawnej na drodze przed organami władzy kościelnej. Pominięcie tego prawa jednostki narusza konstytucyjną zasadę ustrojową, pozbawia jednostkę prawa do obrony, która może realizować wyłącznie na drodze przed organami władzy kościelnej.

Podjęcie obrony przed Sądem Metropolitarnym w Katowicach, a nie przed polskimi organami wymiaru sprawiedliwości nie ma znaczenia prawnego dla wyprowadzenia interesu prawnego. To, że orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego nie ma mocy dla ważności świeckiego związku małżeńskiego, nie stanowi ograniczenia w wyprowadzenia interesu prawnego w udostępnieniu danych PESEL, skoro na podstawie umowy międzynarodowej w zakresie prawa do obrony taki interes prawny przysługuje.

W tym stanie rzeczy, skoro skarga została oparta na zasadnym zarzucie naruszenia prawa materialnego, na podstawie art. 188 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania Naczelny Sąd Administracyjny orzekł na podstawie art. 200 i art. 203 pkt 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracnymi.